TGSD: Hazır Giyim ve Tekstilde 100 Bin Kişilik İş Kaybı Riski

Hazır Giyim ve Tekstil Sektöründe Büyük Tehlike: Yıl Sonunda 100 Bin Kişilik İş Kaybı Öngörüsü

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD), hazır giyim ve tekstil sektöründe yaşanan derinleşen krizin altını çizdi. TGSD Başkanı Toygar Narbay, sektörün maliyet artışları, rekabet gücü kaybı ve olumsuz makroekonomik koşullar nedeniyle ciddi bir daralma yaşadığını belirterek, yıl sonunda toplamda 100 bin kişilik işgücü kaybının beklendiğini açıkladı.

Sektör Kan Kaybediyor: Maliyetler Yükseldi, İstihdam Düştü

Narbay'ın açıklamalarına göre, Türkiye, 2014 yılında 545 milyar dolarlık global hazır giyim ticaretinde önemli bir konumdayken, 2022 ve 2024 yıllarında negatif ayrıştı. Sektör, maliyet artışlarını telafi etmek ve ayakta kalmak adına zorunlu fiyat artışlarına gitse de, bu durum yeterli olmadı. Narbay, "2022-2025 yılları arasında dolar bazlı maliyetimiz yüzde 25,8 arttı. Bu zararı karşılamak için satış fiyatlarında yüzde 9,6 artış yapılırken, istihdam da zorunlu olarak yüzde 28,3 azaltıldı. Ancak bu adımlar bile zararın önüne geçemedi" ifadelerini kullandı.

Açıklanan büyüme verilerinin (genel büyüme %4,8, sanayi büyümesi %6,1) PMI verileriyle çeliştiğini belirten Narbay, 10 sektörden sadece birinin 50,5 seviyesinde, geri kalanının ise ortalama %47 civarında olduğunu vurguladı. Yıl sonunda 1 milyar dolarlık ithalat artışı beklentisiyle birlikte, ihracattaki düşüş ve ithalattaki artışın 2025 yılı sonunda 2 milyar dolarlık üretim kaybına yol açacağı öngörülüyor. TGSD'nin modellemesine göre, sektördeki her 1 milyar dolarlık kayıp, 31 bin 500 kişinin işini kaybetmesi anlamına geliyor.

Nitekim, yılın ilk yarısında hazır giyimde 33 bin 724 kişi, tekstilde ise 22 bin 116 kişi olmak üzere toplamda 55 bin 840 kişilik istihdam kaybı yaşandı. Aynı dönemde hazır giyimde 2 bin 527, tekstilde 496 olmak üzere toplam 3 bin 23 şirket kapandı. Narbay, devlet destekleri olmazsa, yıl sonunda 63 bini hazır giyimden olmak üzere toplam 100 bin kişilik istihdam kaybı beklentisini yineledi.

"İki Yıldır Zararına Üretim Söz Konusu: Öz Sermayeler Erime Tehdidi Altında"

TGSD modellemeleri, sektör şirketlerinin karlılıklarında ciddi erime olduğunu gösteriyor. 2022'de %10,5 vergi öncesi karlılık oranına sahip bir şirketin, 2023'te %5,6 kâr ederken, 2024'ü %5,1 zararla kapatması bekleniyor. 2025 yıl sonu öngörüsü ise %4,6 zarar. Narbay, "İki yıl üst üste zarar eden sektörümüz, mevcut para politikaları nedeniyle öz sermayesini tamamen kaybetme riskiyle karşı karşıya" dedi. Yüksek faiz ve baskılanan kur politikasının, rekabetçiliği sadece işçilik değil, aynı zamanda finansman maliyeti açısından da olumsuz etkilediğini belirtti. Yurt dışındaki rakiplerin %3,5 FAVÖK ile sermayelerini koruyabildiği bir ortamda, Türk firmalarının %17,5 FAVÖK oranına ihtiyaç duyması, sektörün ne denli ağır bir yük altında olduğunu gözler önüne seriyor.

Yüksek Faiz ve Küresel Pazarda Daralma

Dezenflasyon programının hem ihracatı hem de yurt içi satışları etkilediğine dikkat çeken Narbay, enflasyonun istenilen hızda düşmemesine rağmen, yılsonu enflasyon hedefinin (%24 bandı) iki katına yaklaşan faizlerin, öz kaynak kârlılığını yitirmiş ve kredi kullanmak zorunda kalan sanayiciler için "zehir etkisi" yarattığını vurguladı.

Yüksek faiz-baskılanmış kur politikasının getirdiği maliyet artışları ve rekabetçilik kaybına ek olarak, küresel savaş bölgelerindeki kayıplar da Türk hazır giyim sektörünün ihracatını düşürüyor. Türk hazır giyim sektörünün dünya ticaretinden aldığı pay, ilk kez 1990'da %3'ün üzerine çıkmışken, 35 yıl sonra, Haziran 2025 itibarıyla %2,96'ya geriledi. Son 15 yılın ortalaması %3,67 iken bu düşüş endişe verici. Geleneksel ve en büyük pazar olan AB'deki pay ise 30 yıl sonra ilk kez %5'in altına inerek %4,65'e düştü. İç piyasada azalan harcamalar ve geçen yıla göre %25 artan hazır giyim ithalatı da yerli üretimi ve kapasiteyi olumsuz etkiliyor.

TGSD'den Hükümete Acil Destek Çağrısı: 10 Maddelik Talep Listesi

Ekim ayında düzenlenecek 18. İstanbul Hazır Giyim Konferansı öncesinde TGSD Başkanları Toygar Narbay ve Dr. Ümit Özüren ile TGSD Ekonomi Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel'in katıldığı toplantıda, sektörün beklentileri ve hükümetten talepleri kamuoyuyla paylaşıldı. İşte acil eylem planı niteliğindeki 10 maddelik talep listesi:

1. Döviz Kuru Politikası ve İhracat Desteği: Döviz kuru enflasyonla paralel hareket etmeli ve ihracatçılara, net ihracatlarının (ithalattan arındırılmış) yüzde 10'u kadar döviz dönüşüm desteği sağlanmalı.
2. Finansmana Erişim: Eriyen işletme sermayeleri için referans faizin yarısı kadar değişken faizli, uzun vadeli krediler sağlanmalı; reeskont kredilerinde faiz tahsilatı dönem sonunda yapılmalı.
3. İstihdam Teşvikleri: Emek yoğun sektörlerdeki KOBİ'lere verilen çalışan başı 2 bin 500 TL destek, ölçek gözetmeksizin tüm firmalara yaygınlaştırılmalı. Bölgesel asgari ücret çalışması yapılmalı veya asgari ücret desteği bölgesel gelişmişliğe göre kademeli artırılmalı.
4. Eximbank Destekleri: Eximbank kredi destekleri 2018'deki gibi toplam ihracat değerinin yüzde 16'sı seviyesine çıkarılmalı, vadeler uzatılmalı ve banka teminat mektupları yüzde 75 oranında KGF ile tamamlanmalı.
5. Yeşil Dönüşüm Teşvikleri: Avrupa Yeşil Mutabakatı'na uyum için sanayicilerin yapacağı GES yatırımlarına ruhsat alımındaki sorunlar çözülmeli.
6. Ölçek Büyütme Destekleri: İşletmelerin ölçeklerini büyütmelerini sağlayacak yeni teşvik mekanizmaları oluşturulmalı. Halihazırda, hazır giyimde 250 kişi üzerinde istihdamı olan (toplam firmaların %1,3'ü) firmaların, istihdamın %28'ini ve üretimin %40'ını gerçekleştirdiği belirtildi.
7. Mikro İhracat Kolaylığı: Çevrim içi kanallardan çevre ülkelere satış için mikro ihracat ve KDV iade süreçleri kolaylaştırılmalı; gümrükleme ve nakliye maliyetlerini düşürecek düzenlemeler yapılmalı.
8. EYT Kaybının Telafisi: EYT ile kaybedilen tecrübeli iş gücünün geri dönüşünü sağlayacak destekler verilmeli; kayıt dışılığı önlemek için emekli çalışanlardan SGK primi alınmamalı.
9. Kadın İstihdamı Desteği (1): Eşi sosyal güvenlik sistemine dahil olan ve çalışma hayatında olmayan kadınların SGK primleri 3 yıl boyunca alınmamalı.
10. Kadın İstihdamı Desteği (2): Kadınların iş gücüne katılımları için yerel yönetimlerin ve bakanlıkların her semte, mahalleye kreş yatırımlarını ihtiyaca uygun şekilde yapması sağlanmalı.