Ağustosta Marketlerde Büyük Zam Dalgası: Üretici-Market Farkı Alarm Veriyor

Ağustosta Market Fiyatları Yükselişte: Tüketici ve Üretici Arasındaki Makas Endişe Veriyor

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar'ın Ağustos ayına ilişkin değerlendirmeleri, gıda piyasasında önemli hareketliliklerin yaşandığını ortaya koydu. Ürünlerin büyük bir çoğunluğunda fiyat artışları kaydedilirken, özellikle üretici ile market rafları arasındaki fiyat farkı, değer zincirindeki sorunlara dikkat çekiyor. Bayraktar, girdi maliyetlerindeki yükselişin de bu tablonun önemli bir parçası olduğunu vurguladı.

Market Fiyatlarında Yüzde 81'lik Artış Dikkati Çekti

Ağustos ayında Türkiye genelindeki market raflarında yer alan 37 temel gıda ürününden 30'unda fiyat artışı gözlemlendi. Bu durum, incelenen ürünlerin yaklaşık yüzde 81'inde tüketicilerin daha yüksek fiyatlarla karşılaştığını gösteriyor. Sadece 6 üründe fiyat düşüşü yaşanırken, 1 üründe değişim kaydedilmedi. Bu tablo, hanelerin gıda harcamaları üzerinde ciddi bir baskı oluşturduğuna işaret ediyor.

Market fiyatları bazında en dikkat çekici artış, yüzde 56'lık yükselişle yeşil fasulyede yaşandı. Diğer yandan, piyasada arz fazlası veya mevsimsel etkenlerle kuru soğan fiyatları yüzde 9 oranında gerileyerek en çok düşüş gösteren ürün oldu. Bu dalgalanmalar, gıda piyasasının dinamik yapısını gözler önüne seriyor.

Üretici Fiyatları ve Artan Girdi Maliyetleri

Üretici cephesinde ise incelenen 29 ürünün 19'unda fiyat artışı meydana geldi. Özellikle yeşil fasulyede yüzde 152,9'luk olağanüstü bir artış kaydedilirken, limon fiyatları üretici bazında yüzde 44,6 oranında düşüşle en çok gerileyen ürün oldu.

Üreticilerin karşılaştığı en büyük zorluklardan biri de girdi maliyetlerindeki sürekli yükseliş. TZOB Başkanı Bayraktar'ın altını çizdiği üzere, tarımsal üretimin temel unsurları olan üre gübresi fiyatı yıllık bazda yüzde 85,3, DAP gübresi ise yüzde 56,9 oranında artış gösterdi. Hayvancılık sektöründe süt yemi yüzde 31,8, besi yemi yüzde 34,5 oranında zamlandı. Mazot fiyatı aylık bazda yüzde 2,7 gerilese de, yıllık bazda kaydedilen yüzde 21,8'lik artış, taşıma ve tarımsal işleme maliyetleri üzerinde ciddi bir yük oluşturuyor. Bu maliyet artışları, nihai ürün fiyatlarına yansıyarak hem üreticinin kar marjlarını daraltıyor hem de tüketici fiyatlarını yukarı çekiyor.

Üretici-Market Fiyat Farkı Uçurumu: Havuçta Yüzde 335,3'e Ulaştı

Ağustos ayının en çarpıcı verilerinden biri de üretici ile market fiyatları arasındaki devasa fark oldu. Bu fark, ürünlerin tarladan sofraya ulaşana kadar geçirdiği aşamalardaki maliyet ve kar marjlarının dağılımındaki dengesizliği açıkça ortaya koyuyor. Zirvedeki ürün, üreticide 11 TL olan havucun market raflarında 47,88 TL'ye satılmasıyla oluşan yüzde 335,3'lük inanılmaz fark oldu. Bu oran, üreticinin eline geçen değer ile tüketicinin ödediği fiyat arasındaki uçurumun boyutunu gözler önüne seriyor.

Havuçtaki bu astronomik farkı, sırasıyla kabak (yüzde 299,9), limon (yüzde 293,7), patlıcan (yüzde 270,5) ve sivri biber (yüzde 222,8) gibi ürünler takip etti. Bu denli yüksek oranlar, gıda tedarik zincirindeki aracı maliyetlerin ve kar marjlarının şeffaflığı konusunda ciddi soru işaretleri yaratıyor. Hem üreticinin emeğinin karşılığını tam olarak alamaması hem de tüketicinin fahiş fiyatlarla ürün alımı yapmak zorunda kalması, bu farkın sosyo-ekonomik etkilerini artırıyor.

Piyasa Dinamikleri: Arz-Talep Dengesi ve Mevsimsel Etkiler

TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar, bazı ürünlerdeki fiyat düşüşlerinin ve yükselişlerinin temelinde yatan dinamiklere de ışık tuttu. Soğan, patates ve maydanoz gibi ürünlerdeki fiyat düşüşlerinin, genellikle üretim fazlası ve arz-talep dengesizliklerinden kaynaklandığı belirtildi. Pazara beklenenden fazla ürün girişinin olduğu dönemlerde, çiftçiler ürünlerini daha düşük fiyatlarla elden çıkarmak zorunda kalabiliyorlar.

Öte yandan, yeşil fasulye, salatalık, patlıcan ve kabak gibi ürünlerdeki fiyat artışlarının ana nedeni olarak ise sezon sonuna bağlı arz azlığı gösterildi. Mevsim geçişlerinde ürün rekoltesinin düşmesi veya yeni hasat döneminin henüz başlamaması, piyasada ürün miktarını azaltarak fiyatların yukarı yönlü hareket etmesine neden oluyor. Bu doğal döngüler, gıda enflasyonu üzerinde kısa vadeli ancak belirgin etkiler yaratabiliyor.